Het zou zo mooi kunnen zijn: de donkere maanden van het jaar en dan hoog boven je de pracht van een hemel vol sterren. Jammer genoeg is de hemel bij ons te vaak met wolken bedekt. Wat overblijft is het nachtelijk donker. Somber? Ach… Ik weet dat sommige mensen er slecht tegen kunnen en het liefst de herfst en de winter in streken doorbrengen waar het warm en zonnig is. Maar zelf zou ik de wisseling van de seizoenen niet kunnen missen. Het lengen en korten van de dagen, warmte en kou, de bloei en het verwelken van de natuur: het hoort allemaal bij het ritme van het jaar.
En is het u weleens opgevallen dat er nog een ander ritme dan dat van de seizoenen in het jaar verscholen zit? Een jaar heeft 365 dagen. Dat wil zeggen: 365 keer een zonsopgang, 365 keer een dagboog die gespannen wordt en ’s avonds bij zonsondergang eindigt ‒ en daarna de omgekeerde boog van de nacht. Maar het jaar zelf, dat geheel van 365 dagen, twaalf maanden en vier seizoenen, strekt zich als één grote dag en nacht uit in de tijd. Zodra het lente wordt, breekt de morgen van het jaar aan. Rond de langste dag, zodra het zomer is, bereikt het jaar het middaguur en rond de herfstevening is het de late middag waarna de zonsondergang begint. Dan valt snel de avondschemer over het jaar. Rond Kerstmis is het middernacht, en die gaat begin februari langzaam over in wat in het duits zo mooi Morgengrauen heet, die periode voor het eigenlijke Morgenrot, voor het echte rozige ochtendgloren. De zon is dan nog niet te zien, maar maakt wel door een soort van lichtloos grijs licht kenbaar dat hij aanstalten maakt op te staan.
Ik zou misschien wel nooit beleefd hebben dat de zon in de twaalf maanden van het jaar dezelfde dubbele boog beschrijft als in de vierentwintig uren van de dag, als ik me niet verdiept had in de feesten van het jaar. Want het grappige is: het tijdstip dat kenmerkend is voor het vieren van die feesten, komt overeen met de positie van de zon. Pasen is het feest van de vroege ochtend, het SintJansfeest wil het middaguur met de hoogste zonnestand tot middernacht vasthouden, het Michaëlsfeest heeft de energie en de levendige dynamiek van de late middag, als het niet alleen op de weg, maar ook in alle huisgezinnen spitsuur is omdat er gegeten moet worden. De feesten van de herfst, SintMaarten, SintNicolaas, en in Zweden het Luciafeest, hebben hun moment in de vroege avond. En Kerstmis vieren we traditioneel om middernacht, het liefst met sneeuw die glanzend wit oplicht onder een fonkelende sterrenhemel, al hebben we dat niet voor het zeggen.
Als het hoogzomer is, zijn aarde en hemel zo licht dat ze een eenheid lijken te vormen. Maar in het diepste putje van de winter ‒ de dagen tussen Kerstmis en Driekoningen ‒ ligt de aarde donker en eenzaam onder de verre, al even donkere hemelkoepel. Maar twee keer klinkt uit het evangelie de belofte dat het aardse en het hemelse een zullen worden. In het kerstverhaal uit het evangelie van Lucas verkondigen de engelen dat de onschuld en de vrede van het paradijs in Maria’s pasgeboren zoon opnieuw verschenen is. Het evangelie van Mattheüs vertelt dat Christus bij de Doop in de Jordaan uit de hemel neerdaalde op Jezus van Nazareth.
De zon gaat in de loop van de dag en in de loop van het jaar zijn vaste baan aan de hemel. Dat weten we. In de kersttijd ligt over aarde en hemel het donker van de nacht. Maar toch, het is geen sombere duisternis, geen verontrustend of bedreigend donker. Aan de nachtelijke hemel gaan de sterren volgens vaste banen hun weg, net zo vast als de baan van de zon. Als kleine lichtpuntjes geven ze ons het vertrouwen in ons eigen innerlijke licht. En de nachtelijke aarde…
Wenn die Nacht, wie eine gute Mutter Leise deckt ihr Tuch auf Haff und Land…
… de aarde spreidt moederlijk een beschermend donker over ons uit om dat kleine licht te beschermen, zodat het net zoals het zaad na de winter kan ontkiemen.
Met toestemming geplaatst: Utz Verzendantiquariaat
info@utz.nl – www.utz.nl – 0181 616 849
.