Twee kleine, blauwe vlindertjes fladderden op van de bloem waarop ze gezeten hadden en dansten voor ons uit in de warme lucht. Mijn dochtertje van destijds bijna drie stond stil van verbazing en werd opeens helemaal blij. Ze riep: ‘Oooh! Mama! Een vliegbloem! Een vliegbloem!’ Die intense verwondering en die blijdschap, het spontaan opwellende zelfverzonnen woord waarmee ze een naam gaf aan een voor haar nieuw fenomeen… ik hoorde de echo van de verwondering en blijdschap die Adam in het paradijs gevoeld moet hebben toen hij de dingen een naam gaf.
Volgens mij is een van de korte antwoorden op de vraag waarin een mens zich van het dier onderscheidt: de mens is het enige wezen dat het vermogen heeft om te spreken, om zich te uiten in taal. Ieder gezond kind is in staat de taal te leren die in zijn omgeving gesproken wordt – we weten allemaal dat een nederlands kindje dat bij chinese ouders woont, chinees zal leren en een chinees kindje met nederlandse ouders nederlands gaat spreken. Het taalvermogen op zich is blanco, oningevuld. Pas in de wisselwerking tussen kind en omgeving wordt het met een concrete taal ingevuld.
Door taal worden we ons bewust van wat er in onszelf en om ons heen gebeurt. We zij er al eeuwen aan gewend om dat bewustzijn in begrippen uit te drukken. Dat heeft iets abstracts, maar daar is op zich niets mis mee, via begrippen kun je de dingen helder overbrengen. Maar naast dat begripsmatige niveau kent taal ook associatieve en metaforische lagen – en zodra die mee gaan doen, wordt taal opeens levendig en kan ze iets poëtisch krijgen. Zo rijst de constructie waaraan de Erasmusbrug in Rotterdam is opgehangen sierlijk omhoog aan één kant van de brug – en jawel, de brug was nog niet in gebruik, of de Rotterdammers hadden hem al omgedoopt in de Zwaan. Je moet de brug zien om te begrijpen hoe beeldend dat is.
In de jaren zeventig kon je in Amsterdam op een bepaalde tramlijn een nogal dikke, slonzige volksvrouw tegenkomen, gehuld in vele, niet al te schone rokken en T-shirts over elkaar. Als ik haar zag, kwam ik meestal niet verder dan de gedachte: Wat ziet die vrouw er toch altijd onverzorgd uit. Toen ze op een dag weer eens de tram besteeg, zuchtte de Amsterdammer naast mij: Dáár heijje dat afgehaalde bed ook weer! Niet al te vleiend, wel heel raak.
Maar ook begrippen kunnen beeldend en creatief zijn, dat weten onze zuiderburen trouwens beter dan wij. In de negentiger jaren had de belgische Standaard Boekhandel ook enkele vestigingen in Nederland. Onder de artikelen die het personeel voor de eigen administratie artikelen kon bestellen, waren ‘ontdubbelingsbonnen’. Dat begrip kennen we in Nederland niet.
Ontdubbelingsbonnen. Wat zouden dát nu weer zijn? Gauw een setje besteld: het bleek om dubbele velletjes papier te gaan met daartussen carbon. Je schreef op het bovenste vel een rekening voor de klant, en haalde dan de velletjes van elkaar (‘ontdubbelen’). Zelf hield je het origineel, de doorslag was voor de klant. Raadsel opgelost, en we hadden een heel aanschouwelijk begrip bijgeleerd.
Taal kan dus op allerlei niveaus levendig en creatief zijn. Net als de mens is taal in ontwikkeling. Daar hoort ook bij dat metaforen die ooit fris en oorspronkelijk waren, na verloop van tijd afslijten tot clichés, en dat ooit veel gehanteerde begrippen door andere vervangen kunnen worden.
Maar de laatste jaren wordt de tendens steeds sterker om veel wat eigenlijk een gevoel is abstract te maken, de schijnbare objectiviteit te geven van een begrip. Je vindt iets niet meer onweerstaanbaar lekker, nee, het is een absolute smaaksensatie. Je richt je huis niet meer leuk in, nee, je bent bezig een woonbeleving te creëren. Ik vind dat taalvervlakking en jammer. Zulke begrippen zijn nietszeggend en oppervlakkig, en al helemaal niet poëtisch. Laten we ze niet gebruiken. Echte, levende taal begint volgens mij nog steeds bij de verwondering van Adam toen hij om zich heen keek en de schepping zag.
Het is de kunst om in ons spreken en schrijven terug te durven keren naar het eenvoudige, kleine woord. Leve de vliegbloem.
Bron: Utz Verzendantiquariaat www.utz.nl
Volg het vrije nieuws en wees geinformeerd over wat er ECHT gebeurt in de wereld! Ondersteun de vrijheidsstrijd, kom op voor jouw toekomst, van je kinderen, van je geliefden. Deel dit bericht op social media en in je eigen netwerk. DOEN!