Eurozone Het hoogste rechtsorgaan van Duitsland heeft in een verreikend oordeel gezegd dat de Europese Centrale Bank haar mandaat schendt. Het leidt tot nieuwe twijfel over de stabiliteit van de eurozone.
Volgens de rechters in Karlsruhe heeft de ECB geen rekening gehouden met de „economische beleidseffecten” van het monetair beleid. Daardoor zou het beleid niet „proportioneel” zijn. „Bijna alle burgers” zijn erdoor geraakt, onder meer door de lage spaarrente, aldus het hof. De Duitse regering en het Duitse parlement moeten daarom „actieve stappen” ondernemen tegen het ECB-opkoopprogramma „in huidige vorm”. Met die laatste formulering laat het hof wel ruimte aan de ECB om het programma aan te passen of om uit te leggen waarom het wél proportioneel is.
De Duitse Bundesbank mag volgens het hoogste Duitse rechtsorgaan nu, na een overgangsperiode van „drie maanden”, niet meer deelnemen aan de ECB-opkopen, een wezenlijk onderdeel van het monetair beleid. Het is de vraag of de Bundesbank, die formeel onafhankelijk is, naar de Duitse rechters zal luisteren, of juist naar het eerdere oordeel van het EU-hof.
In Karlsruhe tikt een bom onder de eurozone
Verbieden Duitse rechters het ECB-opkoopbeleid?
Dinsdag spreekt het Duits Grondwettelijk Hof zich uit over de wettelijkheid van afgelopen opkoopprogramma's van de ECB. Duitse rechters kunnen oordelen dat het Europees Hof van Justitie die niet had mogen goedkeuren. Dat kan een constitutionele, politieke en economische crisis in Europa veroorzaken.
Dinsdagochtend om klokslag tien uur beslissen in Karlsruhe acht in rode toga's uitgedoste rechters van over de wettelijkheid van de opkoopprogramma's van de Europese Centrale Bank (ECB). Als de leden van het Duits Grondwettelijk Hof besluiten dat die niet gelegitimeerd zijn volgens het nationale recht, mogen handelaars van de Duitse centrale bank niet langer schuldpapier aankopen voor het eurosysteem.
Dat kan een bom leggen onder de eurozone. De ECB is vandaag zowat de belangrijkste bestrijder is van de economische crisis. Om zijn doelstellingen te behalen, zoals het bestrijden van de lage inflatie en het inperken van de renteverschillen koopt de centrale bank dit jaar voor meer dan €1100 mrd schuldpapier. Analisten verwachten dat er binnenkort een verdere uitbreiding komt van deze programma's met €500 mrd.
Rentetarieven drukken
Als het Bundesverfassungsgericht besluit dat dergelijke aankopen niet gelegitimeerd zijn volgens het Duitse recht, mogen handelaars van de Duitse centrale bank niet langer schuldpapier aankopen voor het eurosysteem.
Het zijn voor alle duidelijkheid niet de huidige opkoopprogramma's waar de Duitse rechters zich over uitspreken. De belangrijkste klacht gaat over het Public Sector Purchase Programme, een opkoopprogramma van de ECB dat liep van 2015 tot eind 2018 en dat goed was voor zo'n €2170 mrd aan overheidsobligaties. Net als bij de huidige inspanningen van Frankfurt was het erop gericht om de rentetarieven die eurolanden moeten betalen op hun schuld te drukken
Volgens critici, onder wie de oprichter van de populistische partij Alternative für Deutschland, Bernd Lucke, en een voormalige ondervoorzitter van de regeringspartij CSU, Peter Gauweiler, kwam dat neer op monetaire financiering. En dat is verboden terrein voor de centrale bank, bepaalt het Europees Verdrag.
'Totaal onwerkbaar'
Als de rechters in Karlsruhe het oordeel van het Europees Hof van Justitie naast zich neerleggen — Luxemburg had eerder zijn zegen uitgesproken voor het opkoopbeleid van de ECB — dan stellen ze dat het optreden van de ECB 'ultra vires' was, jargon voor 'buiten haar bevoegdheid'.
Als het dan effectief zover komt dat de Bundesbank niet langer staatspapier mag aankopen voor het eurosysteem, is dat 'heel bizar en totaal onwerkbaar voor Europa', verklaarde René Smits vorig jaar in het FD. 'Als verschillende eurolanden hun eigen invulling gaan geven aan het mandaat van de ECB, dan heb je geen Europese Unie meer', aldus de hoogleraar aan de UvA die gespecialiseerd is in het recht van de economische en monetaire unie. 'In iedere lidstaat zou een hoogste rechter dan kunnen zeggen “dat gaat niet bij ons”. Dan spreken we over een Europese constitutionele crisis.
In Karlsruhe tikt een bom onder de eurozone
Terwijl Klaas Knot maandag aan de Tweede Kamer toelichting geeft bij zijn kritiek op het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB), speelt in Duitsland een meer fundamentele discussie over het heropstarten van het omstreden opkoopprogramma. Vanaf november zullen de handelsvloeren van de aangesloten centrale banken maandelijks voor €20 mrd schuldpapier inslaan.
Eigen invulling geven
Als Karlsruhe zichzelf boven Luxemburg plaatst, is een van de directe gevolgen dat de Bundesbank niet langer staatspapier mag aankopen voor het eurosysteem. Dat zou 'heel bizar en totaal onwerkbaar voor Europa' zijn, aldus Smits. 'Als verschillende eurolanden hun eigen invulling gaan geven aan het mandaat van de ECB, dan heb je geen Europese Unie meer. In iedere lidstaat zou een hoogste rechter dan kunnen zeggen 'dat gaat niet bij ons'. Dan spreken we over een Europese constitutionele crisis.'