Toen de scholen net gesloten waren en de eerste mooie dagen aanbraken, dachten veel basisschoolkinderen waarschijnlijk: Há, lekker extra vrij. Wat zullen we eens gaan doen? Dat was snel bedacht: overal op de stoepen verschenen hinkelbanen. Op één plek, vlakbij de kinderboerderij die natuurlijk ook gesloten is, zag ik niet zomaar een hinkelbaan verschijnen, maar een gigantisch veld van misschien wel vijf of zeven hinkelbanen die allemaal met elkaar verbonden waren.
Toen ik ongeveer een eeuw geleden zelf nog hinkelde, tekenden we aan het eind van de baan weleens drie vakken: hel, vagevuur en hemel. En dan moest je over hel en vagevuur direct de hemel inspringen. De hinkelbanen die ik onlangs zag, waren stukken fantasievoller. Soms lag er tussen twee banen een brede waterstroom, door golvende blauwe lijnen aangegeven. In dat water kon je via grillig neergelegde stapstenen de volgende baan bereiken. Ook liep er een pad tussen vuur, of je moest een sprong maken over een afgrond of gewoon een hele omweg langs bomen en struiken. Je kon bij dat veld van hinkelbanen een heel verhaal verzinnen, je kon er een complete ontwikkelingsweg bij bedenken. Ik heb het uitgebreid bekeken en ik moet bekennen dat ik bijna zin kreeg om ook weer eventjes te … maar nee, ik ben tenslotte al groot.
Door dat geweldige veld van hinkelbanen wist ik opeens weer met hoeveel magie veel dingen uit je kindertijd omgeven waren. Hinkelen. Wat is dat nu eigenlijk voor een spel? Je hoeft niet eens van iemand te winnen, je kunt ook in je eentje hinkelen. Eigenlijk ben je met iets heel anders bezig dan met steentjes gooien en op één been sprongetjes maken ‒ je bent bloedserieus aan het oefenen hoe het is om je lot te leven: steeds een stukje verder komen en aan het einde niet in de hel of het vagevuur terecht komen.
In Yogyakarta, een van de vorstensteden op het Indonesische eiland Java, is een van de titels van de sultan ‘de nagel waar het heelal om draait’ ‒ en zoiets is misschien ook een beetje van toepassing op hinkelbanen: ze roepen een veel grotere, onzichtbare wereld op. Die wereld is om je heen aanwezig en… doe jij mee in die wereld of doet die wereld mee met jou? Dat is de vraag en die kan zich uitbreiden naar een magisch denken dat je vaak bij kinderen ziet: als ik vandaag bij het lopen een stoeptegel oversla, dan… gebeurt er iets niet of wel. Vaak is dit ‘magisch handelen’ of ‘magisch denken’ niet meer dan een spel. Maar soms is het echt een manier om angsten te bezweren.
Magie en magisch denken is niet alleen iets van kinderen. Het is bij alle volken en culturen te vinden, in allerlei vormen. Sommige vormen van magie zijn bedoeld om angsten weg te nemen: je bent als mens een kwetsbaar wezen, omringd door grote natuurkrachten die je kunnen vernietigen. Je wilt de wezens die in die krachten leven bezweren om jezelf te beschermen, je wilt ze door rituelen en offers gunstig stemmen. In deze vorm is magie verwant aan religie: het vereren van goddelijke machten. Een andere vorm van magie lijkt te bestaan uit pogingen om invloed uit te oefenen op de wereld van de stof.
Je kunt het echter ook opvatten als pogingen om te begrijpen aan welke wetten die wereld van de stof gehoorzaamt. Die vorm van magie staat aan het begin van wetenschap. Veel mensen zien alchemie als een vorm van magie, de alchemisten zagen zichzelf echter als onderzoekers van de materie. Kabbalisten die zich via de letters van het Hebreeuwse alfabet met magie bezig hielden, waren op zoek naar de scheppende kosmische klanken waardoor de wereld was ontstaan. Deze vormen van magie zijn verwant aan de wetenschap. Je zou ook de techniek waarmee we elke dag te maken hebben een vorm van magie kunnen noemen.
Magie is eigenlijk altijd om ons heen.
Voor veel mensen heeft het woord ‘magie’ een verdachte klank, het is iets waar je je niet mee hoort af te geven. Want is alle magie niet in wezen zwarte magie? Ach, ik denk dat de meeste magie net zo neutraal is als natuurkrachten dat zijn, al kun je haar net als sommige natuurkrachten zowel voor anderen inzetten als voor eigen doeleinden. In de middeleeuwen werd met zwarte magie het oproepen van de machten van het kwaad bedoeld. Ik denk dat in onze tijd van zwart magisch handelen sprake kan zijn als mensen ten koste van een ander willen ingrijpen in hun eigen lot of macht willen uitoefenen over het lot van anderen. Zwart magisch handelen heeft te maken met een niet-moreel handelen.
Ons individuele lot is als ‘de nagel waar het heelal om draait’ verbonden met kosmische geheimen en wetmatigheden die we niet kennen maar waar we ons naar kunnen voegen door het ontwikkelen van moraliteit. Dat doen we door met vallen en opstaan steeds een stukje verder te springen op de hinkelbaan die ons leven is.
Bron: www.utz.nl Tineke Croese