Stand van zaken, eurobonds
In het kort
Nederlandse 'coronafonds' voor medische noodhulp is niet waar Italië op wacht.
Land stevent af op extra schuld van €300 mrd en een verder uitgehold verdienvermogen.
Spaanse en Italiaanse premiers zetten Mark Rutte even in de wachtkamer.
Frankrijk doet nieuwe tegenzet in de slag om de 'coronabond'.
Wopke Hoekstra voelde al snel nattigheid. De minister van Financiën draaide er vorige week onhandig omheen toen hem in de Kamer werd gevraagd of het klopte dat hij in het overleg met zijn Europese collega's had gevraagd om een onderzoek naar de vraag waarom de zuidelijke landen de economische voorspoed van de afgelopen jaren niet hebben gebruikt om buffers aan te leggen voor slechte tijden zoals nu.
'Ik ben een groot voorstander van vrije pers', begon Hoekstra. Om uiteindelijk via een grote draai te erkennen dat hij slechts de vraag op tafel had gelegd over 'wat we met elkaar kunnen leren van de situatie zoals die is ontstaan (...) wat het betekent ook ten aanzien van buffers'.
Boekhouding controleren
Afgezien van het feit dat Hoekstra daar het antwoord zelf heel goed op weet bracht hij het zo omfloerst dat D66'er Joost Sneller er zelfs een ontkenning in hoorde. De rest van Europa was inmiddels wel wakker. Hoekstra werd gekastijd als 'de nieuwe Dijsselbloem' omdat hij in een uitslaande brand de boekhouding wil controleren voordat hij helpt met blussen.
'Weerzinwekkend', oordeelde de Portugese premier António Costa. Hoekstra's 'boekhoudersbotheid' was beschamend en dreigde uit te monden in 'een grote diplomatieke ramp', waarschuwde D66-fractieleider Rob Jetten. In Italië werd de EU al bijna opgeblazen en bondskanselier Merkel werd door prominente Italianen opgeroepen om Nederland tot de orde te roepen.
Emoties bedaren
Woensdag biechtte Mark Rutte aan de Tweede Kamer op dat ze inderdaad wel een uur lang bij hem aan de lijn had gehangen. Dat ze hem de les heeft gelezen, zei hij er niet bij. Er is in ieder geval overlegd over hoe de emoties weer tot bedaren kunnen worden gebracht, de Europese samenwerking kan worden hervat en de Unie gered.
Dat begint nu aan Nederlandse kant met een zoenoffer: het plan voor een 'coronafonds' voor steun aan de meest getroffen regio's voor de financiering van medische hulpmiddelen en ic-faciliteiten. Den Haag doneert zelf alvast €1 mrd. Nederland strooit in Brussel al met een bedrag van €20 mrd dat het fonds zou kunnen opleveren.
Vrijwillige bijdragen
Maar omdat de bijdragen vrijwillig zouden zijn en grote landen als Italië en Spanje niet meedoen, is dat rijkelijk optimistisch. Duitsland, van oudsher de grootste donateur in de EU, bestudeert het Nederlandse plan nog. In Italië werd al bozig en afwijzend gereageerd en premier Conte liet weten even geen tijd te hebben voor Ruttes charmeoffensief.
Dat wordt formeel geweten aan agendaproblemen. Ook de Spaanse premier Pedro Sánchez en de voorzitter van de Europese Raad Charles Michel moeten namelijk van de partij zijn. En het 'schoonspuiten van de kanalen' vergt naar verwachting een tamelijk intensieve sessie.
Schrikbeeld: €300 mrd
Geld voor medische hulp is namelijk helemaal niet Italië's grote probleem. Dat is het grote schrikbeeld dat het land nog dit jaar afstevent op een staatsschuld van 180% van een sterk slinkend bbp. Dat zou neerkomen op een duizelingwekkende stijging met bijna €300 mrd, terwijl het verdienvermogen van de economie alleen maar verder wordt uitgehold.
Dáár moeten vooral de europartners bijspringen, vinden de Italianen, het liefst met gezamenlijke schulduitgifte: de gevreesde eurobonds. Ze worden daarin niet alleen gesteund door Spanje dat hetzelfde probleem heeft, maar ook door Frankrijk, België en Ierland, lid van Hoekstra's Hanzeliga van zuinige boekhouders.
Tactische terugtocht
Ook daar lijkt Merkel Rutte mee te nemen in een tactische terugtocht. De Nederlandse weerstand tegen soepele leningen aan Spanje en Italië uit het Europese Stabiliteitsmechanisme (ESM) van €410 mrd werd al niet gedeeld in Berlijn en lijkt nu verdwenen. De 'harde conditionaliteit' die nog gold voor Griekenland in de eurocrisis, wordt ingeruild. Zoals Rutte het in de Kamer verwoordde: het volstaat nu even 'dat landen zeggen dat ze hun best doen om de volgende keer zichzelf te kunnen helpen'.
Gif in discussie
Maar het is een zoenoffer dat vooral bedoeld is om de verdediging te versterken tegen de eurobonds. Die vormen 'het gif in de discussie', zei Rutte in de Kamer. 'Dat moet er eerst uit.' Door het ESM-vangnet aantrekkelijk te maken, hopen Duitsland en Nederland dat als volwaardig alternatief aan te bieden. De Franse minister Bruno Le Maire maakte donderdag al duidelijk dat hij zich niet laat paaien.
Het coronafonds is goed, soepele ESM-leningen 'zonder stigma' nog beter. Maar zijn plan om daar coronabonds bovenop te doen en die te gebruiken ter financiering van een kickstart voor de Europese economieën na de eurocrisis is het best. De slag om de eurobond is nog lang niet gestreden.