Reddingsplannen zat, maar overeenstemming tussen de EU-landen ontbreekt
De EU-ministers van financiën buigen zich vandaag dinsdag over allerlei economische reddingsplannen.
Sommige ideeën - zoals het noodfonds ESM - zijn met wat goede wil haalbaarder dan andere.
Maar Parijs, Madrid en Rome houden vast aan de door Berlijn en Den Haag gehate eurobonds.
Bovendien willen ze geen voorwaarden accepteren als ze naar het noodfonds ESM stappen.
Europese ambtenaren, politici, denktanks en economen draaien overuren. Ze produceren het ene na het andere voorstel om de enorme economische gevolgen van de coronacrisis te bestrijden. Overeenstemming is nog ver te zoeken.
De Europese ministers van financiën overleggen dinsdag opnieuw per video over oplossingen om met name het zwaar getroffen Italië en Spanje bij te staan. Hun vorige teleconferentie draaide twee weken geleden uit op ruzie. Zo vond Nederland dat Zuid-Europa de crisis aangreep om onder het mom van 'solidariteit' verregaande financiële hulp en risicodeling af te dwingen in het noorden. Dit, terwijl Italië zélf een zootje van zijn schatkist heeft gemaakt. Het Zuiden vond Den Haag juist 'weerzinwekkend egoïstisch' door te zeuren over begrotingsdiscipline, terwijl de lijkwagens onophoudelijk door Milaan en Madrid reden.
De ongekende regen aan verwijten deed bijna vergeten dat de lidstaten inmiddels wel degelijk akkoord zijn met een aantal forse steunmaatregelen via de Europese Investeringsbank (€40 mrd), de Europese Commissie (€37 mrd) en de Europese Centrale Bank (€750 mrd). Daarnaast heeft de EU haar heilige begrotings- en staatssteunregels voorlopig buitenspel gezet om de economieën te stimuleren.
Niet genoeg
Dat lijkt niet genoeg om de volgens Duitsland 'grootste crisis in het bestaan van de EU' te doorstaan. Zo overlegt de Duitse minister van financiën Olaf Scholz 'dagelijks' met zijn Franse ambtsgenoot Bruno Le Maire over meer maatregelen.
Frankrijk is aanvoerder van een club van negen lidstaten die met verve pleiten voor de uitgifte van gezamenlijke leningen door EU-landen (de euro- of coronabonds). Duitsland en Nederland staan van oudsher huiverig tegenover het delen van schulden, maar de Frans-Duitse as bespreekt nog meer ideeën die zij dinsdag met de andere EU-ministers doornemen.
Die kunnen de plannen vetoën, waardoor sommige bij voorbaat al kansrijker zijn dan andere. Maar ook de meer haalbare ideeën staan op de helling, omdat Italië, Spanje en Frankrijk dreigen hun steun hiervoor afhankelijk te maken van hun vurige wens: de eurobonds. Het belooft opnieuw een zwaar overleg te worden. Een overzicht van de opties.
1. Euronoodfonds ESM
Drie weken geleden was het Europese Stabiliteitsmechanisme al hét hete hangijzer in de ministersvergadering. Het noodfonds, dat tijdens de eurocrisis in 2012 werd opgericht en onder meer Griekenland heeft gered, kan nog altijd €410 mrd uitlenen. Maar aan het ESM kleeft een 'stigma' van wanbetaling, vindt onder meer Italië.
De zuidelijke eurolanden hebben dan ook geen trek in het harde eisenpakket dat met een ESM-lening gepaard gaat. Zij willen géén verplichte bezuinigingen of hervormingen à la Griekenland. Maar volgens Nederland horen voorwaarden bij het ESM-verdrag. Duitsland deelt die mening, maar voelt wel voor een lichter regime gezien de coronacrisis. Na een gesprek met Berlijn zit de volgens bronnen hardste 'hardliner' Den Haag nu ook op die lijn.
Zodoende geven de ministers dinsdag vermoedelijk hun fiat aan de inzet van het ESM tot eerst een maximumplafond van €240 mrd. Dat wil zeggen: als de discussie over coronabonds geen roet in het eten gooit. Én als de bewindslieden niet te lang ruziën over hoe soepel de leenvoorwaarden moeten zijn. Want Rutte III blijft er tot woede van Rome bij dat het noodfonds moet kijken naar hoe een probleemland zichzelf in de toekomst beter kan bedruipen.
2. Het Nederlandse 'coronafonds'
Na alle ophef over het Nederlandse vingertje tegen de coronabrandhaarden Italië en Spanje, besloot premier Mark Rutte vorige week tot een charmeoffensief. Hij stelt voor een 'coronafonds' op te richten dat tot €20 mrd bevat. Lidstaten moeten hier geld insteken, naar rato van de grootte van hun economie.
De Nederlandse bijdrage van €600 mln tot €1,2 mrd is een 'gift' en Italië en Spanje zouden zelf niet hoeven storten. Ook de schenkingen van andere EU-landen zouden 'vrijwillig' zijn, wat de vraag oproept of er dan wel minstens €10 mrd bijeengesprokkeld wordt.
De reacties op het plan, dat nog weinig uitgewerkt is, zijn lauw. De kans is groot dat het stevig wordt vertimmerd, mede omdat het nu nog lijkt op een afleidingsmanoeuvre om Zuid-Europa eurobonds uit het hoofd te praten.
3. Europese Investeringsbank (EIB)
Naast de reservering van €40 mrd heeft de Europese Investeringsbank voorgesteld €200 mrd extra in de EU te pompen. De ministers moeten dan wel een garantiefonds van €25 mrd optuigen, zodat de EIB die €200 mrd ook daadwerkelijk kan lenen op de financiële markten. Dit plan lijkt kansrijk gezien de degelijke reputatie van de EIB, waarvan alle EU-landen aandeelhouder zijn.
4. Sure
De Europese Commissie wil daarnaast met garanties van de lidstaten €100 mrd lenen voor Sure, een pan-Europese regeling voor werktijdverkorting. Idee is dat onder meer Italiaanse en Spaanse bedrijven hun personeel ondanks de crisis in dienst houden. Brussel springt bij met de loonkosten. Probleem is dat nationale parlementen moeten instemmen, terwijl die door de coronacrisis amper bijeen zijn. Zeker de Tweede Kamer is doorgaans niet happig op dergelijke 'transferarrangementen
5. Het Frans-Italiaanse coronareddingsfonds
Frankrijk stelde vorige week een tijdelijk 'coronareddingsfonds' voor. Dit weekend schaarden ook de Eurocommissarissen Thierry Breton en Paolo Gentiloni zich achter zo'n fonds, dat namens de eurolanden langlopende obligaties uitgeeft. Het geld dat wordt opgehaald, is bedoeld voor herstelinvesteringen in industriële sectoren. Hiervoor is volgens de Franse Breton en de Italiaan Gentiloni €1500 tot €1600 mrd nodig. Ze zeiden dit overigens op persoonlijke titel, want de Europese Commissie heeft 'nog geen standpunt hierover'.
Voor Noord-Europese lidstaten zijn eurobonds 'een rode lijn', zoals Finland het uitdrukt. Zij vrezen voor hogere leenkosten en wijzen erop dat EU-landen verdragsrechtelijk zélf verantwoordelijk zijn voor hun begroting. Maar de voorstanders — waaronder Nederlandse en Duitse economen — houden vol, zodat de irritatie groeit.
As Europe heads towards Easter under lockdown, eurozone finance ministers will get together online on Tuesday (7 April) to draw up proposals on how to deal with the economic shock stemming from the coronavirus pandemic.
Breton and Gentiloni’s EU bonds proposal receives cool reception
Breton and Gentiloni's plan echoes a proposal made by French Finance Minister Bruno Le Maire last week, which caused some frustration in Brussels that the commissioners had seemingly thrown their weight behind Paris instead of championing von der Leyen's proposal.
In another opinion piece, in German newspaper Frankfurter Allgemeine Zeitung, the president of the German parliament, Wolfgang Schäuble, and his French counterpart Richard Ferrand proposed a different approach.
They called for "mobilizing and extending" the EU budget, European Investment Bank loans and the European Stability Mechanism (set up to help eurozone countries "in severe financial distress") "with all the flexibility they offer."
European Commissioners Prod Germany Over 'Coronabonds'
Also in the FAZ and France's Le Figaro Monday, Bundestag (German parliament) president Wolfgang Schaeuble and his French counterpart Richard Ferrand called for "more solidarity and fiscal integration" in Europe.
Finance ministers from the 19 euro single currency member states will meet Tuesday to again seek a solution to the deadlock.
And EU Commission President Ursula von der Leyen on Friday promised a post-crisis "Marshall Plan" for the bloc funded through its existing joint budget, whose next seven-year period runs from 2021-27.